Bitki çayı hazırlama teknikleri

Enfüzyon (demleme), dekoksiyon (kaynatma) ve maserasyon (bekletme) bitki çayı hazırlama teknikleri olarak bilinmektedir.

Enfüzyon:
Bitkinin çiçek ve yaprak gibi (Örneğin, papatya çiçeği, nane yaprakları) yumuşak kısımlarının kullanıldığı durumlarda sıklıkla demleme tercih edilir.
Yine uçucu yağ  içeren bitkilerde, demleme tercih edilir. Bakteriel kontaminasyondan kaçınmak için, her seferinde taze hazırlanır.
Genel olarak, %2 oranı (yaklaşık 2 kısım kurutulmuş bitki organı + 100 kısım su) kullanılır.     Kabaca bir yemek kaşığı kurutulmuş bitki organının üzerine, bir bardak kaynar su (yaklaşık 150 ml) ilave edilir. 
 Demlik ya da bardağın ağzı kapatılır ve 5‐10 dk bekletilir. 
Süzülür ve soğutulduktan sonra yudum yudum içilir. Şekersiz tüketilmelidir.

 Dispeptik şikâyetlerde kullanılan bazı demleme örnekleri:

Fructus Anisi (Anason meyvesi): Çay (demleme) günde 3 kez bardak içilir. (Anason meyvesi kullanımdan hemen önce ezilmelidir.)
 Fructus Foeniculi (Rezene meyvesi): Çay (demleme) günde 2‐3 kez bardak içilir. (Rezene meyvesi kullanımdan hemen önce ezilmelidir.)

 Dekoksiyon:
Bitkinin kök, kabuk ve tohum gibi sert kısımlarının (Örneğin, zencefil, tarçın kabuğu) kullanıldığı durumlarda, maddenin suya geçişi daha zor olduğundan kaynatma işlemi tercih edilir.
Bakteriyel kontaminasyondan kaçınmak için, her seferinde taze hazırlanır.
 Genel olarak, %2 oranı (yaklaşık 2 kısım kurutulmuş bitki organı + 100 kısım su) kullanılır.    Kabaca bir yemek kaşığı kurutulmuş  bitki organının üzerine, bir bardak soğuk su (yaklaşık 150 ml) tercihen porselen / cam bir demlik içine ilave edilir.
Kaynatılır, kaynama başladıktan sonra 5‐10 dakika süre ile kısık ateşte kaynamaya bırakılır.
Süzülür ve soğutulduktan sonra yudum yudum içilir. Şekersiz tüketilmelidir.

Helicobacter Pylori’ ye karşı kullanılan dekoksiyon örneği:

 Radix Liquiritiae (Meyan kökü): Çay (kaynatma) günde 3 kez bir bardak içilir. Hipopotasemi yapabileceğinden 4‐6 haftadan uzun kullanılmamalıdır. Hipertansiyona neden olabileceği için yakın takip gerekir.

 Safra kesesi ve safra yollarının fonksiyonel hastalıklarında etkili kaynatma veya demleme örneği:

 Fructus Silybi mariani (Meryemana dikeni meyveleri): Çay (kaynatma veya demleme) günde 3 kez bir bardak içilir. Meyveler kullanımdan hemen önce kıyılır.

Maserasyon (bekletme):
Müsilaj içeren bitkiler (keten tohumu, hatmi kökü gibi) için uygundur.
Küçük parçalara bölünmüş bitki organının üzerine su eklenir. Tercihen cam şişeye (koyu renkli, örneğin koyu kahverengi olabilir) konur. 
Şişenin ağzı sıkıca kapatılır. Karanlık bir yerde, oda ısısında 6‐8 saat bekletilir.
Belli aralıklarla çalkalanırsa daha iyi sonuç alınır.
Gün boyunca kullanılacak miktarda hazırlanır. Soğuk olarak veya içmeden önce ısıtılarak tüketilebilir.

Kuru öksürükte, ağız ve boğaz mukozası hastalıklarında kullanılan maserasyon örneği:

 Althaeae radix (Tıbbi hatmi kökü): Kuru öksürükte, çay (bekletme) günde 2 kez bir bardak içilir. Ağız ve boğaz mukozası hastalıklarında günde 2‐3 kez gargara yapılır..

Dikkat edilecek diğer hususlar :

Bitki çayı, bitki banyosu veya bitki yastığı olarak kullanılacak kurutulmuş droglar (kök, kabuk, tohum, yaprak, çiçek vb.) tedavi özelliklerini genellikle 1 yıl muhafaza eder. Bu nedenle toplama tarihi üzerinden 1 yıl geçmiş  droglar tedavi amacıyla kullanılmamalıdır. Yine özel olarak belirtilmedi ise, droglar 4‐6 haftadan uzun kullanılmamalıdır

Ankara Med J, Vol. 20, Num. 1, 2018