ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞILARI

GÜNCEL ULUSAL AŞI PROGRAMI

Aşı türleri:

Canlı aşı : BCG, KKK, Su Çiçeği, Rotavirüs, Oral Polio, Influenza,

İnaktive aşı : Boğmaca, İnaktif Polio, Hepatit A

Toksoid aşı :  Difteri, Tetanoz

Polisakkarid aşı : Pnömokok, Haemophilus influenza tip b, Meningokok

Rekombinant aşı :  Hepatit B

Aşıların saklanma koşulları:

Üst rafına: OPA, sulandırıcıları ayrı olmak üzere Hib, BCG, KKK, meningokok aşısı

Orta rafına: DaBT-İPA-Hib, kuduz aşısı

Alt rafına: Hep B, Td, DT, PPD solüsyonu, aşı sulandırıcıları ve tüm antiserumlar, grip aşısı

En alt kısma (sebzelik): Dolap ısısının sabit tutulmasına yardımcı olmak üzere su  şişeleri  yerleştirilmelidir Aşılar buzluğa ve kapağa konulmamalıdır.

Aşı kontrendikasyonları:

Aşı ve içeriğine karşı anaflaksi ve benzeri tablo

İmmun yetmezlikte ve immun suprese ilaç alanlarda canlı aşı

İmmun yetmezliği olan çocukla teması olanlarda oral polio

İlerleyici Nörolojik bozukluklar

72 ay  üzerindekilere boğmaca aşısı

DBT sonrası 7 gün içinde ortaya çıkan ensefalopatide boğmaca aşısı

Ateşli/ateşsiz ağır ve orta şiddette enfeksiyon varlığı

 Gebelerde canlı aşılar

*Canlı aşılar immunoglobulin uygulanması ya da kan transfüzyonundan en az 3 ay sonra yapılmalı.

*Canlı aşı yapılan kişilere immunoglobulin verilecekse en az 2 hafta süre olmalı

*İmmunosupresif tedavi tedavi alan , -2mg/kg /gün yada 20mg/gün prednizon ya da eşdeğeri-   çocuklar steroid tedavisi bittikten sonra 1 ay geçince  canlı aşı olmalı

*Remisyonda lösemi hastaları son kemoterapi dozundan en az 3 ay geçince canlı aşı yapılabilir.

*HIV li çocuklara KKK ve suçiçeği aşısı yapılabilir.

** Premature bebekler kronolojik aya göre term bebek gibi aşılanır. Ancak hepatit B aşısı 2 kg altında yapıldı ise yapılmadı sayılıp 1 aylıkken tekrar aşılanır.

*** Aşı sonrası antikor yanıtını azalttığı ön görülerek rutin  antipretik kullanımı önerilmemektedir.

ULUSAL AŞI PROGRAMINDA OLAN AŞILAR

1-BCG AŞISI:

 Aşı 0-3 ay arasında yapılabilir. Ulusal aşı programında 2. ayda yapılmaktadır. 3.aydan sonra PPD testi yapılarak, eğer negatif bulunursa uygulanır. PPD pozitifliğinde bebek tbc açısından değerlendirilmeli gerekirse tedavi ya da proflaksi uygulanmalıdır.

DSÖ aşıyı aktif tbc li kimse ile temas riski olan 5 yaş altı çocuklara ve bebeklere önermektedir.

Aşı sol omuza, deri içine, bir yaşta 0.05 ml (0.5 dizyem), 1 yaştan sonra 0.1 ml (1 dizyem) olarak yapılır.

Diğer aşılarla aynı zamanda uygulanabilir.

Tüberküloz enfeksiyonu olan kişilerde kızamık aşısı yapılmış ise PPD testi cevabının yanlış negatif çıkma olasılığı vardır, bu nedenle PPD nin kızamık aşısısından 4-6 hafta sonra yapılması gerekir.

BCG aşısı sonrası enjeksiyon yerinde 2-3 hafta sonra şişlik ve eritem ve püstül oluşur. Bu reaksiyon 4-6 ay sonra da ortaya çıkabilir. Olguların büyük kısmında aşılamanın 5-8.haftasında endurasyonun  ortası yumuşar, ülsere olur ve akıntı olur, üç ayda skarla iyileşir.

Eğer ülserasyon ve akıntı ilk haftada olur ise, erken aşı reaksiyonu kabul edilir. Bu bebekler tbc açısından incelenmelidir.

BCG aşısının milier tbc ve tbc menenjit üzerine % 50 den fazla koruyucu etkisi vardır. Akciğer tbc üzerine koruyucu etkisi değişkendir.

Aşı sonrası koruyuculuğu serolojik olarak değerlendirmek olası değildir.

 Aşı sonrası bağışıklık yanıtının süresi tam bilinmemektedir. 20 yıl sonra koruyuculuğun kaybolduğu bildirilmektedir.

Aşı sonrası PPD reaksiyonu şiddetinin aşının koruyuculuk düzeyi ile ilişkisi gösterilememiştir.

BCG skarı olmasa da aşı yapıldığı bilinen  çocuklara PPD kontrolu gerekli değildir ve aşı tekrarı önerilmez.

6 yaş üzeri hiç aşılanmamış çocuklara BCG aşısı yapılması önerilmez. 6 yaş altında PPD sonucuna göe yapılabilir.

Kızamık aşısı yapıldıysa BCG aşısı için en az 4 hafta beklenmelidir.

BCG aşısı immun yetmezlikte kontrendikedir.

PPD testi:

BCG aşısı olanlarda :   0-5 mm = negatif

                                       5-14 mm = aşıya bağlı ya da M.tbc dışında mikobakterilere bağlı

                                       >15 mm = pozitif

BCG aşısı olmayanlarda : 0-5 mm = negatif

                                            6-9 mm = M.tbc dışı mikobakterilere bağlı

                                            >10 mm = pozitif

Immun suprese kişilerde 5 mm ve üzeri pozitif kabul edilir.

 2-HEPATİT B AŞISI:

Hepatit B aşısı üç doz olarak 0., 1. ve 6. aylarda yapılmaktadır.

18 yaşına kadar hepatit B aşısı yapılmayan  ergenlerde de 3 dozluk aşının tamamlanması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu durumda hepatit B aşısı bir ay arayla iki doz, ilk dozdan altı ay sonra ya da ikinci dozdan en az 2 ay sonra üçüncü doz şeklinde uygulanmaktadır. Bazı kişilerde ilk doz aşıdan sonra koruyucu titreye ulaşılsa da tam  koruma için aşı üç doza tamamlanmalıdır.

Sağlıklı süt çocuklarında üç doz aşılama sonrası %95 koruyuculuk oluşur.

Aşılama sonrası rutin serolojik tarama sağlıklı çocuklarda gerekli değildir.

Riskli kişilerde ve annesi hepatit B taşıyıcısı olan bebeklerde aşılama tamamlanınca 1-2 ay sonra titre kontrolu yapılmalıdır. Eğer titre koruyucu düzeyde değil ise üç dozluk bir aşılama programı daha uygulanır, son dozdan bir ay sonra kontrol yapılır. Bu şemadan sonra da koruyucu titre oluşmassa yeni bir şema oluşturulmaz. Bu kişilerin HBsAg açısından taranması önerilmektedir.

HBsAg (+) anneden doğan bebekler :

HBsAg pozitif anneden doğan yenidoğan, gebelik yaşı ve doğum ağırlığı dikkate alınmadan, doğumu takiben ilk 12 saat içinde  hepatit B  aşısı ve 0,5 ml. hepatit B immünoglobülini yapılmalıdır.

Bu bebeklere ikinci aşı 1. ayda , üçüncü aşı 6. ayda yapılmalı, son aşıdan 1-2 ay sonra bebek HBsAg ve Anti-HBs açısından  değerlendirilmelidir. Antikor titre kontrolu 9-15 aylar arasında da yapılabilir.

Annenin HBsAg  durumunun bilinmediği yenidoğanda, anne HBsAg(+) gibi hareket edilir. Bebeğin doğum ağırlığına bakılmaksızın, ilk 12 saat içinde ilk B hepatiti aşısı yapılır. Hepatit B İG ilk 7 gün içinde yapılabileceğinden, annenin HBsAg  durumu öğrenilmeli, anne HBsAg pozitif bulunursa en kısa sürede (en geç 7 gün içinde) bebeğe HBİG de (0,5 mL) yapılmalıdır. 1. ve 6. aylarda diğer aşılamalar yapılıp, son dozdan 1-2 ay sonra antikor titresi bakılmalıdır.

Premature Bebeklerde Aşılama:

Doğum ağırlığı 2.000 gramın altında olan yenidoğan bebeklerde:

 Anne HBsAg (-) ise ilk B hepatiti aşısı 1. ayın sonunda ya da bebeğin ağırlığı 2.000 grama ulaştığında yapılır; ikinci ve üçüncü aşılamalar  ilk aşıdan 1 ay sonra  ve 6. ayda tekrarlanarak toplam 3 doz uygulanır.

 Anne HBsAg (+) ise HBIG ve ilk  hepatit B aşısı doğumdan sonraki ilk 12 saat içinde uygulanır, daha sonra bu ilk aşı yapılmamış kabul edilir, 1. 2. ve 6. aylarda üç kez tekrarlanır, böylece aşı toplamda 4 kez yapılır( Bazı kaynaklarda 4. dozun tercihen 12 . ayda olması gerektiği vurgulanmakta), 9 -18 aylarda antikor titresi ve HBs durumu bakılır. HBsAg (-),  antiHBs <10 mIU/ml altındaysa üç dozluk ikinci aşılama şeması uygulanır.

Annenin durumu bilinmiyorsa : Bebeğe ilk  hepatit B aşısı doğumdan sonraki ilk 12 saat içinde uygulanır, annenin HbsAg durumu öğrenilir, pozitif gelirse en kısa sürede HBIG uygulanır, aşılama 4 doz olarak tamamlanır.

3- Aselüler Boğmaca - Difteri - Tetanoz -  inaktif poliovirus - Haemophilus İnfluenzae tip B aşılarını içeren karma aşı (aBDT-İPA-Hib beşli karma aşısı):

 Beşli karma aşı, iki ay arayla 2., 4. ve 6. aylarda üç kez temel aşılama  ve 18-24. ayda dördüncü aşı 1. pekiştirme olarak toplam 4 kez uygulanır. Dördüncü aşı bir yaşından sonra ve 3.aşıdan en az altı ay sonra yapılmalı.

 İlkokul 1.sınıfta aBDT-İPA dörtlü karması yapılır. Dördüncü aşı  ≥ 4 yaş yapılmışsa, aBDT içeren 5. aşı (aBDT-İPA dörtlü karması) yapılmayabilir.

 Beşli karma aşı dizisinin 3 ve 4. aşıları yapılırken eş zamanlı olarak oral polio aşısı da  6 ve 18. aylarda toplam  iki kez olmak üzere yapılmalıdır.

 aBDT-İPA-Hib aşısı için üst yaş sınırı 72 aydır.

İÖO 8. sınıfta erişkin difteri-tetanoz karması (dT) uygulanır ve daha sonra 10 yılda bir tekrarı önerilir.

Tetanoz (T) aşısı yerine dT aşısı uygulandığında, difteri aşılamasının pekiştirme dozu yapılmakta, difteriye karşı da bağışıklık sağlanmaktadır. Gebelik dahil olmak üzere tetanoz aşısı gereken her durumda dT aşısı uygulanmalıdır.

4- Oral Polio Aşısı: OPV

 Diğer çocukluk aşıları ile aynı anda ya da farklı zamanlarda yapılabilir. İki damla şeklinde verilir.Çalışmalar ikinci oral polio aşısından sonra yeterli mukozal bağışıklığın oluştuğunu göstermektedir.

Aşıdan sonra 6 hafta süreyle virus dışkı ile atılmaktadır, bu da çevrede immun yetmezlikli bireyler için önem arz etmektedir. Canlı aşı içindeki virus aşılmanın az olduğu bir toplumda yapılırsa virus bulaşıcılık kazanabilir ve aşı kökenli poliomyelit salgınlarına neden olabilir.

Hafif ishal aşıyı ertelemeyi gerektirmez.

Aşı sonrası yarım saat içince kusma olursa aşı tekrarlanır.

5- Konjuge Pnömokok Aşısı:

Yedi bileşenli KPA nın yerini 2011 yılından beri 13 bileşenli KPA almıştır. Diğer aşılarla aynı anda, farklı bir bölgeden uygulanmak üzere yapılabilir.2., 4.,ve 6. aylarda olmak üzere üç kez uygulanır. Rapeli 12-18. aylar arasında yapılır, son dozla arada 6 ay fark olmalıdır.

Beş yaşından sonra sağlıklı çocuklarda rutin önerilmemektedir. Pnömokok hastalığı için riskli çocuklara altı yaş sonrası da KPA13 uygulanmalıdır.

6- KKK AŞISI:

KKK aşısı canlı aşıdır, deri altına yapılması önerilir; yanlışlıkla kas içine uygulanması durumunda yeniden yapılması gerekmez.

KKK aşısı , salgın durumunda, sorunlu ülkelere yolculuk yapılması durumunda  6 aydan büyük bebeklere yapılabilir. Ancak  6-12 ay arasında yapılan KKK aşısı, yapılmamış kabul edilir ve bebek 1  yaşında tekrar aşılanmalıdır. KKK aşısı 12. ayda ilk aşı ve 4-6 yaş arasında ya da ilkokul 1.sınıfta rapel olmak üzere 2 kez yapılır. İki KKK aşısı arasında en az 4 hafta süre olmalıdır.

1-18 yaş arası çocuklar ve erişkinler, 1 yaşını bitirdikten sonra daha önce  hiç aşılanmamışsa ve hastalığı geçirme öyküsü  yoksa, KKK aşısıyla en az 4 hafta arayla toplam 2 kez aşılanmalı, daha önce 1 kez aşılanmış olanlar da bir kez daha aşılarak toplamda 2 kez KKK aşılaması yapılmış olmalıdır. Her çocuğun 2 KKK aşısı olmalıdır.

Hasta bireyle temasta ilk 72 saat içinde aşılama koruyucudur.

Kızamık immunoglobulini (KIG) : 

Kızamık ile temas sonrası 12 aydan küçük bebekler, gebeler, immun suprese kişilerde ilk 6 günde uygulanabilir. 1 yaş sonrası tek doz aşılı bireylerde temas sonrası KIG uygulamak gerekmez.

Aşı sonrası istenmeyen yan etkiler: ilk doz sonrası ciddi trombositopeni görülen olgular ikinci doz öncesi seroloji ile değerlendirebilir.

Aşı sonrası ciddi allerjik reaksiyon geçiren çocuklar ikinci doz öncesi bağışıklık açısından değerlendirilip, aşı gerekli görülürse alerji uzmanı nezaretinde aşı yapılmalı.

Kızamıkçık ve kabakulak aşılarının tek dozu ile yaşam boyu bağışıklık sağlanacağı öngörülmekte.

7- Su çiçeği Aşısı :

Suçiçeği aşısı, ülkemizde 12. ayda 1 kez uygulanmaktadır.

Suçiçeği aşısı hakkında son zamanlarda  öneri ve uygulama, aşılamanın 12-15. aylarda ve 4-6. yaşta, toplam 2 kez yapılması yönündedir.

 Adolesanlarda ve erişkinlerde salgın ya da temas gibi özel durumlarda suçiçeği aşısı eksik olanlara tek doz, aşılanmamışlara ise  12 yaş altında 3 ay ara ile, 12 yaş üstünde iki doz aşı arasında 1 ay  olacak şekilde aşılama önerilmektedir.

Temas sonrası ilk 3 gün  ( 5 güne kadar) aşılama koruyucudur.

Aşı Asiklovire duyarlı olduğu için aşı öncesi ve sonrası bu ilaçlar kullanılmamalıdır.

Aşılama sonrası görülebilecek döküntüler bulaşıcıdır.

Aşı Herpes Zoster  (Zona) enfeksiyonuna karşı kısmi koruyuculuk sağlar.

Kistik fibrozlu hastalarda su çiçeğinin akciğer komplikasyonu geliştirme riski yüksek olduğu için aşı bu hastalarda önem arzeder.

8- Hepatit A Aşısı:

Aşı 1 yaş üstünde 6 ay arayla iki kez uygulanır.

 A hepatiti aşısı ülkemizde, 18 ve 24. aylarda, 6 ay arayla 2 kez uygulanmaktadır.

Aşı 18 yaşın altında çocuk dozu olarak uygulanır, erişkin dozunun yarısıdır.

Temas sonrasında 1 yaş üstü çocuklarda aşılama ile korunma önerilmektedir. Aşılı olmayan bireylerde temas sonrası 2 hafta içinde hepatit A aşısı yapılmalıdır.

Aşının çocuklarda en az 14-20 yıl koruyuculuğu beklenmektedir.

9- Rota Aşısı :

Rotavirüs aşısı oral uygulanan canlı aşıdır. Ruhsat almış iki aşı vardır monovalan ve pentavalan..

 Monavalan aşı (Rotarix)  insan kaynaklıdır. En az 4 hafta arayla toplam iki kez uygulanır; 2 ve 4. aylarda yapılması önerilir.

Pentavalan aşı (Rotateq) sığır kaynaklıdır.  En az 4 hafta arayla toplam üç kez uygulanır; 2, 4 ve 6. aylarda yapılması önerilir.

Rotarix ilk dozu en erken 6 haftalıkken önerilir, en geç 15. haftanın bitiminden önce (14 hafta 6 gün) uygulanmış olmalıdır. Aşının ikinci dozu en geç 24 haftalıkken yapılmış olmalıdır.

Rotateq ilk dozu en erken 6. haftada en geç 14 hafta 6 günlük yapılmalıdır .Üç dozun 32 hafta sonuna kadar yapılabileceği bildirilmiştir.

Aşılama tamamlanmamışsa bile 32.haftadan sonra ( 8 ay 0 günlük) aşı yapılmaz.

Aşılamanın aynı tür aşı ile tamamlanması önerilir.

Aşı sonrası  kusma tekrar yapmayı gerektirmez.

Akut gastrenterit ya da ateşli hastalıkta aşı ertelenmelidir.

İnvajinasyon öyküsü olan bebeklere önerilmez.

10-Konjuge meningokok aşısı (KMA) :

Çocukluk döneminde menengokok aşılaması için konjuge aşılar polisakkarit aşılara göre öncelikli tercih olmalıdır.  

Ülkemizde ruhsatlanmış üç tane konjuge menengokok aşısı vardır.

 Aşılar , A, C, Y, W135 serotiplerini içerir. B serotipini içeren aşı yeni ruhsat almıştır.

1- KMA4-CRM (Menveo):

 Taşıyıcı protein olarak toksik olmayan, CRM197 mutant difteri toksini kullanılmıştır.  FDA tarafından 2. aydan sonra (2 ay - 55 yaş), ülkemizde 2. yaştan sonra uygulanmak üzere onaylıdır. Son öneriler doğrultusunda aşı 2 ay üstü tüm  yaşlarda uygulanabilir.

 2-4-6 ve 12. aylarda olmak üzere dört doz uygulanır.7-12. aylarda 2 doz, 12-24 ay 2 doz, 2 yaş üstü tekdoz olarak uygulanır.

2- KMA4-D (Menectra) : 

Taşıyıcı protein olarak difteri toksoidi kullanılmıştır. FDA tarafından 9 ay - 55 yaş arasında, ülkemizde  9-23 ay arasında 3 ay arayla iki kez , 2 yaşından sonra tek doz  uygulanmak üzere onaylıdır.

3- KMA4-T (Nimenrix): Taşıyıcı protein olarak tetanoz toksoidi kullanılmıştır. 

Ülkemizde ve Avrupa’ da 1 yaştan sonra uygulanmak üzere onaylıdır.  Aşı tek doz olarak uygulanır. Aşının koruyuculuk düzeyi ve süresi ile ilgili daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.

4- Serogrup B aşısı ( Bexero) : 2 -6 ay arası bebeklerde bir ay ara ile üç doz, 12-23 ay arasında rapel önerilmektedir. 6-12 ay arası  ve 12-23 ay arası iki ay ara ile iki doz,  2 yıl ara ile rapel önerilmektedir.

KMA4 aşılarının koruyuculuk süresi sınırlıdır, aralarındaki farklılıklar bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

Aşılama sonucu oluşan antikor düzeyi zamanla azalmaktadır. Bu azalmanın klinik koruyuculuğa etkisi tam bilinmemektedir.

 KMA4,  ABD’de FDA tarafından menengokok hastalığı açısından yüksek risk altında olan çocuklar dışında rutin önerilmemiştir.

 İnvazif menengokok hastalığı açısından yüksek risk oluşturan başlıca durumlar, yapısal ya da işlevsel dalak yokluğu, orak hücre hastalığı, kompleman (C5-9, properdin, faktör D, faktör H) eksiklikleri, HİV enfeksiyonu, yüksek endemik bölgeye yolculuk, riskin yüksek olduğu epidemi gibi durumlar olarak özetlenebilir.

 Hac, umre yolcusu ya da menengokok enfeksiyonunun sorun olduğu ülkelere gidecek çocuklara yaşa uygun KMA4 uygulaması, erişkinlere1 kez KMA4 yapılması önerilir.

Menengokok hastalığı görülme sıklığı genelde 3 farklı yaş diliminde yoğunlaşma eğilimi gösterir; 5 yaşından küçük bebek ve çocuklar ,ergen ve genç erişkinler, yaşlılar özellikle <1-2 yaş), ergen ve genç erişkinler ve >65 yaşta olanlar.

Ülkemizdeki çalışmalarda menengokok taşıyıcılık oranı %1-21 arasında bildirilmiş olup, yıllık yayılgan menengokok hastalığı görülme sıklığı, DSÖ’nün orta ya da düşük-orta endemik bölge ölçütlerine uyacak biçimdedir.

 Ülkemizde tek bir serogrup egemenliği yoktur, yıllar ve bölgelere göre değişkenlikler vardır.

İnvazif menengokok enfeksiyonu görülme sıklığı, ülke ve bölgelere göre ve aynı ülkede bile yıldan yıla değişebilir, serogrup dağılımlarında da büyük farklılıklar olabilir.

 Bu nedenle, ülkeler ulusal bağışıklama çizelgelerine kendilerine uygun serotipleri içeren farklı aşıları alabilir.

11- GRİP AŞISI:

Mevsimsel influenza (grip) aşısı 6. aydan sonra yapılır.

 Grip aşısı salgın yapma olasılığı yüksek olan virüs tiplerine göre her yıl yeniden hazırlandığından, aşı her yıl yapılmalıdır.

 Aşılama Eylül-Nisan ayları arasında uygulanabilir.

Grip aşısı, ilk kez aşılanacak olan 6 ay - 8 yaştaki çocuklarda en az 4 hafta arayla 2 kez,daha sonraki yıllarda yılda 1 kez; 8 yaşından büyüklerde ilk aşı uygulamasında ve sonraki yıllarda yılda bir kez yapılır.

Aşılama 6-36 ayda erişkin dozunun yarısı (0,25 mL), 3 yaş ve üstünde tam doz (0,5 mL) yapılır.