25 Şubat 2019 Pazartesi

BAŞARILI EMZİRME VE SIK RASTLANAN SORUNLAR



  Anne sütü ile beslenme, çocuğun sağlığı ve gelişmesi için ana koşuldur.
 Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF gibi birçok kuruluş da ilk 6 ayda tek başına anne sütü verilmesini ve uygun ek besinler ile birlikte olmak koşulu ile emzirmenin en az 2 yaşa kadar sürdürülmesini önermektedir.

 Ancak ülkemizde TNSA verilerine göre tek başına anne sütüyle beslenme oranlarının ilk ay % 68,9 iken, 2-3.ayda % 42’e düşmesi tüm gebe ve annelerin, bu konuda daha fazla eğitim ve desteğe ihtiyacı olduğuna işaret etmektedir.

 Başarılı emzirme için gereken iki bileşen, süt yapan ve boşaltan bir meme ile etkin olarak emen bir bebektir.

Bebeğin etkin emebilmesi için annenin bebeği tutuşu ve bebeğin memeye yerleşmesi önemli iken, memenin tam boşaltılabilmesi için de emzirmenin uygun süre ve sıklıkta olması gereklidir.

Anne sütü yapımı, bebeğin sık aralarla ve doğru teknikle emzirilmesi sonucu artar.

 Ayrıca doğru teknikle emzirme meme başı çatlağı, memede tıkanıklık gibi sık görülen meme sorunlarının önlenmesi için de önemlidir.
Anne en rahat olduğu pozisyonda bebeği emzirmelidir. Memeyi C- şeklinde tutmalı, parmaklar areoladan uzakta olmalı, memeye baskı yapmamalıdır.
Bebeğin rahat emebilmesi için ise pozisyonunda 4 temel özellik olmalıdır: 1.Kulak, omuz ve kalçası düz bir hat oluşturmalıdır; 2. Bebek anneye yaklaşmalı, anne bebeğin üzerine eğilmemelidir. 3.Başından, omuzlarından ve poposundan desteklenmelidir. 4.Yüzü memeye bakarken burnu meme başına yönlendirilmelidir.

 Bebeğin etkin emmesini sağlayabilmek için klasik emzirme pozisyonu dışında koltukaltı emzirme, yatarak emzirme, ters taraftan emzirme gibi diğer pozisyonlar da denenebilir.
Memeye iyi yerleşmiş bir bebeğin çenesi memeye dayanmış, ağız geniş açık, alt dudak dışa doğru dönük ve areola ağzın üst kısmında alt kısmına göre daha fazla görünüyor olmalıdır.

Etkin olarak emen bir bebekte: 1.Yavaş tempoda derin emme hareketleri yapar, yutma sesi duyulur. 2.Yanaklar dolgundur, içeri doğru çekilmez.
3.Bebek emme sırasında sakindir.
 4.Emmeyi kendi kendine bırakır ve tatmin olmuş görünür.
5.Anne memelerinde ağrı hissetmez.
 Bebeğin son sütü alabilmesi ve süt yapımının artması için, bir meme tamamen boşalması gerekir. Bu süre 5-30 dakika arasında değişebilir.
Etkin emen bir bebek emzirmenin başında çoğu kez vücudu gerginken; doydukça gevşer.
Bebeklerin çoğu doyduklarında memeden ayrılır, bazıları ise uyuyana kadar, kısa kısa emmeye devam eder.

Memeye iyi yerleşmeme nedenleri arasında emzirmeye geç başlama, emzik ve/veya biberon kullanımı, bebeğin küçük ve zayıf olması, memede tıkanıklık, deneyimsiz anne ve profesyonel desteğin eksikliği sayılabilir.

 Etkin emmenin gerçekleşememesi sonucunda ise meme başında ağrı, çatlak, memede gerginlik, süt kanallarında tıkanıklık, bebeğin tam doymaması, memeyi reddetmesi ve yeterli tartı alamama durumu ortaya çıkabilir.

 Emzirme sırasında en sık rastlanan sorunlar:
1. Yetersiz Süt Anne sütünün yetersizliği nadir görülen bir durumdur.
Gebelikte yetersiz meme gelişimi, geçirilmiş meme operasyonları, gebelik öncesi obezite, PCO, preeklampsi, plasenta artığının kalması, hipofizer yetersizlik, tiroid hastalıkları yetersiz anne sütüne neden olabilir.
Ancak daha sıklıkla emzirme tekniğindeki yanlışlar nedeniyle bebek yeterince anne sütü alamıyor olabilir.
 En yaygın nedeni memelerin tam olarak boşaltılamamasıdır.
Emzirme tekniğindeki sorunlar, sık ve yeterli süre emzirmeme altta yatan başlıca etmendir.

 Yetersiz süt belirtileri:
A. Güvenilir bulgular:
 • Doğumdan sonra 2. haftada doğum tartısına ulaşamamak,
• İlk 6 ayda ayda 500 gr altında kilo alımı,
 • İlk 2 günde günde 2-3 kez, üçüncü gün 3, dördüncü gün 4, altıncı günden sonra 6 bezden az konsantre idrar yapımı anne sütünün alımının yetersiz olduğunu düşündürür.
 B. Olası belirtiler:
• Bebeğin uzun ve sık emmesi
• Emdikten sonra rahatlamaması
• Memeyi reddetmesi
 • Sert, kuru ve seyrek dışkılaması
• Az dışkılama
• 5. günde hala mekonyum çıkarıyor olmasıdır.

Süt yapımını ve alımını artırmak için öncelikle nedenin belirlenmesi gerekir.

1.En sık görülen nedenler annenin psikolojik durumu ve emzirme tekniği ile ilgili faktörler olduğundan, iletişim becerilerinin kullanılarak annenin rahatlaması ve gevşemesinin, teknik destek ile sütün sık ve tam olarak boşaltılması, en az 8 kez emzirme, meme masajı, memeyi küçük fiskelerle uyarma, sallama, meme başının uyarılması, gerektiğinde emzirme sırasında memeye bası uygulama ya da  emzirme ekleyici kullanılması, sigara ve kafein kullanımında kaçınılması varsa altta yatan tıbbi sorunların tedavi edilmesi çoğu durumda beslenme desteğine gerek kalmadan sorunu çözecektir.
 Ancak bazı durumlarda, süt miktarı artana kadar geçici olarak beslenme desteği sağlamak gerekebilir.

2. Aşırı Süt yapımı : Bir memenin tam boşaltılamadan diğer memeden emzirmeye devam edilmesi kontrolsüz süt yapımına neden olabilir.
 Böyle bir durumda beslenme dışındaki zamanlarda da memelerden sürekli süt akımı, dolgunluk, süt kanallarında tıkanıklık ve abse gibi sorunlar ortaya çıkarken, bebekte son sütü alamadığı için gaz sancıları, kilo alamama, sık sulu dışkılama gibi malabsorbsiyon benzeri bulgulara neden olabilir.
Her emzirme sonrası memenin boşalıp boşalmadığı kontrol edilmeli, gerekirse boşaltılmalıdır.
Aşırı süt yapımı bebeğin emmesini bozuyor ya da tıkanıklığa yol açıyorsa anne sırt üstü ya da yan yatarak bebeği emzirmelidir.

3. Ağrılı meme başı, meme başı çatlağı :Ağrılı meme başı, meme başı çatlağı sık görülen, emzirmenin erken dönemlerinde ortaya çıkabilen ve emzirmenin sürdürülmesinde sorun oluşturan durumlardan biridir.

Başlıca nedeni emzirme tekniğindeki sorunlar, etkin olmayan emme, bebeğin memeden aniden çekilmesi ve süt pompalarının uygun şekilde kullanılmamasıdır.
 Bu durumda emzirmeye daha az ağrılı taraftan başlanmalı, pozisyonun her emzirmede değiştirilmeli, meme başı temizliği sade su ile bir kez yapılmalı, meme başı ve areolaya son sütün sürülmeli ve açık havada kurutulmalı, petler kullanılmamalıdır.
Ayrıca çatlaklar hep aynı tarafta oluyorsa dil bağı araştırılmalı, gerekirse kesilmelidir.
Bu arada anne parasetamol içeren ağrı kesiciler alabilir.
Sıklıkla bir haftada iyileşme görülür.
 Biberon ve ya emzik kullanımı emme şaşkınlığına neden olabileceğinden kullanılmamalıdır.

 Uzun süreli geçmeyen çatlaklarda meme başı etrafında parlak kızarık renk, memede derinden ağrı, batma, sızlamalar varlığında meme başı kandida infeksiyonu açısından değerlendirilmelidir.
 Nistatin içeren ilaçlar hem bebek hem de anneye en az 1 hafta uygulanmalı, meme başının kuru kamasına özen gösterilmelidir.

4. Düz ya da çökük meme başı :Meme tabanındaki yapışıklıklara bağlıdır.
 Emzirme sırasında önemli olan meme başı ve areolanın esnekliği olup, bebeğin ağzında meme başı ve areolanın meme başı oluşturmasıdır.
 Meme başının durumu genelde emzirmeyi etkilememektedir.
 Emzirme sırasında salgılanan hormonlar meme başının ereksiyonunu da sağlamamaktadır.

 Meme başı işaret ve baş parmaklar arasında tutulduğnda areola altına gömülüyorsa tabanda yapışıklıktan bahsedilir. Bu durumda yuvarlama ya da germe tarzında masajlar yararlı olabileceği gibi, pompa ya da bazı aparatlar da sınırlı olarak kullanılabilir.

5. Memede dolgunluk: Memenin yeterli süre ve sıklıkta uygun teknikle emzirilmemesi sonucunda ortaya çıkar. Emzirmenin ilk günlerinde sıktır. Meme dolgun, yumuşak ve ağrısızdır. Memede gerginlik yoktur, oksitosin refleksi canlıdır, meme başından süt akar,
Tıkanık meme varlığında ise meme ağrılı ve gergindir, süt akmaz. Ateş olabilir. Emzirme öncesi ılık duş, memeye ılık yaş pansuman, sırt ve memeye masaj, emzirme sonrası memeye soğuk uygulama önerilir. Bebek sık emzirilmelidir.
 Dar giysi ve sütyen kullanılmaması, gerekiyorsa memenin sağılması, annenin dinlenmesi ve ağrı kesiciler kullanması mastite gidişi önler.

6. Tıkalı süt kanalları: Memede kitle, duyarlılık ve kızarıklık vardır. Anne sütünün yeterli boşaltılamaması ve kanallara bası yapacak kadar dar giysiler giyilmesi en önemli nedenlerdir. Memeye ılık yaş pansuman, masaj, bebeği uygun teknikle sık sık emzirmek, elle ya da pompa ile boşaltmak önemlidir. 48 saat içinde gerileme olmazsa analjezik ve antibiyotik uygulanabilir.

 7. Mastit : Doğumdan birkaç hafta sonra ortaya çıkan, meme başı çatlaklarından S. Aureus, E. Coli gibi mikroganizmaların yol açtığı meme dokusu selülitidir. Ateş, memede şiddetli ağrı, sertlikler, kızarıklık, üşüme ve titreme ile ortaya çıkar. Sık emzirme, memeyi boşaltma, soğuk kompres uygulama, analjezik ve antibiyotik kullanımı, yatak istirahati ve sıvı alımı gerekir. Abse varlığında cerrahi boşaltma gerekebilir.

8. Emmeyi reddetme :Bebek isteksizdir, emmez veya zayıf emer ya da istekli olduğu halde memeye yerleşemez, kısa sürede memeden ayrılır, ağlayarak emmeyi reddeder. Bebeğe ya da anneye ait faktörler bebekte meme reddine sebep olabilir.
Çözüm olarak öncelikle etkenin onun ortadan kaldırılması gerekir. Bebek aç değilken, sakin bir ortamda anneyle ten-tene temas sağlanmalıdır.
 Bebek uykulu ise üzerindeki örtüler açılmalı, kalın giysiler çıkarılmalı, daha dik pozisyonda tutulmalı, nazikçe gövdesine masaj yapılmalı, yarım saat bekleyip tekrar denenmelidir.
Ağlarken bebeği emmeye zorlamamalı, bebek isteyerek memeden emene kadar süt sağılarak fincanla ya da emzirme destek sistemleri ile verilmelidir.

 Anne sütü her bebeğin hakkıdır. Bebeklerimizin en az 2 yaşına kadar anne sütü alabilmesi için her fırsatta annelere etkin emzirme konusunda eğitim verilmeli, sorunların çözümünde anneye destek olunmalıdır.


DoçDr. Nalan Karabayır
Ulusal Sosyal Pediatri Sempozyumu 13 – 14 Ekim 2017

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Anafilaksiye Genel Bir Bakış

  Anafilaksiye Genel Bir Bakış Dr.NevinKURT   Anafilaksi u Alerjinin, tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen en ciddi klinik tablosud...